Gaat Nederland gezonder worden door het Nationaal Preventieakkoord 2018?

Doelstelling: een gezonder Nederland...

Staatssecretaris Paul Blokhuis wil Nederland gezonder maken en heeft daarvoor, samen met 70 maatschappelijke partijen, het Nationaal Preventieakkoord ondertekend. Al meteen is er veel kritiek op het akkoord. Te hoge betrokkenheid van de industrieën die dit raakt, bemoeizuchtig, laat mensen zelf beslissen, onvoldoende ambitie en zijn al enkele punten van kritiek.

De ambitie van dit preventieakkoord: Kinderen een goede gezonde start geven, actieve volwassenen die fit hun pensioen in gaan en ouderen die veel gezonde levensjaren hebben en zo langmogelijk meedoen in de samenleving. Concrete doelstellingen zijn dat Nederlanders in 2040: minder roken, minder alcohol drinken en minder overgewicht hebben. Tevens is het streven dat in 2040 75% van de Nederlanders de nieuwe beweegrichtlijn behaald. Zijn dat haalbare doelen? Eerst even een specifiek overzicht van de maatregelen in het preventie akkoord.

Minder rokers en meerokers
Jaarlijks sterven meer dan 20.000 mensen in Nederland door roken of meeroken. De Rijksoverheid wil samen met de organisaties in het Nationaal Preventieakkoord in 2040 een rookvrije generatie maken. Dat betekent dat kinderen dan niet meer beginnen met roken. En dat zwangere vrouwen niet meer roken. Ook staat in het akkoord dat het aantal rokende volwassenen moet dalen van 23% naar maximaal 5 %. Enkele maatregelen die in het preventieakkoord staan:
1 april 2020

• de accijns op tabak verhogen, pakje met 20 stuks in 2020 € 1 duurder.
• sigaretten en shag niet meer te zien bij de verkooppunten en supermarkten.
• verpakkingen dezelfde donkergroen-bruine kleur.
• roken bij alle kinderboerderijen en alle kinderopvanglocaties verboden.
• hulp bij stoppen met roken bij alle zorgverzekeringen in het basispakket.

2025

• roken bij alle speeltuinen verboden.
• bijna alle sportverenigingen rookvrij.
• roken bij alle zorginstellingen verboden.

Overgewicht en obesitas terugdringen
De Rijksoverheid wil het percentage overgewicht van bijna 50% verlagen naar 38% van de volwassen in 2040. En obesitas van 14,5% naar 7,1%. 75% van de bevolking moet de richtlijnen uit de nieuwe beweegrichtlijn 2017 behalen, dat was in 2017 volgens VWS 47%. Enkele maatregelen die in het preventieakkoord staan:
2019

• supermarkten en horecabedrijven gaan de ‘Schijf van Vijf’ bekender maken.
• een nieuw voedselkeuzelogo invoeren.
• mensen en gezinnen met overgewichtsproblemen krijgen zorg en ondersteuning op maat. Vanaf 1 januari 2019 komt de vergoeding voor deze Gecombineerde Leefstijlinterventie in de basisverzekering.
• sportclubs en sportscholen moeten hun aanbod nog beter toegankelijk maken voor mensen die niet genoeg sporten of bewegen.

2020

• 2.500 sportclubs en 950 scholen bieden gezondere voeding aan in de kantine.
• gezondere bedrijfs-, ziekenhuiskantines.
• meer waterpunten en geen suikerhoudende frisdrank meer op scholen.

2025

• de helft van de ziekenhuizen biedt gezondere voeding aan patiënten, personeel en bezoekers.
• fabrikanten gaan suikerhoudende frisdranken, snoep en melkproducten gezonder maken. Bijvoorbeeld door er minder suiker in te doen. 5 procent extra suiker uit zuivel, 25 tot 30 procent minder verkochte calorieën voor A-merk frisdranken.
• beperken van kindermarketing op en voor ongezonde producten.
• de helft van de gemeenten doet mee met programma Jongeren Op Gezond Gewicht.

Problematisch alcoholgebruik tegengaan
De Rijksoverheid wil dat jongeren en zwangere vrouwen in 2040 geen alcohol meer drinken. En dat het aantal volwassen Nederlanders dat teveel alcohol drinkt daalt van 8,8 % naar maximaal 5%. Enkele maatregelen die in het preventieakkoord staan:
2019

• scholen en universiteiten zetten zich in om het alcoholgebruik onder jongeren en studenten terug te dringen.
• amateursportclubs sluiten geen nieuwe contracten met drankfabrikanten meer voor alcoholreclame langs sportvelden.

2021

• jongeren moeten minder in aanraking komen met alcoholreclame.

2022

• heeft 70% van de verloskundigen een training gevolgd om alcoholgebruik bespreekbaar te maken bij zwangere vrouwen.

2025

• medewerkers en vrijwilligers die alcohol schenken in sportkantines moeten een cursus doen zodat ze zich kunnen houden aan de leeftijdsgrens voor alcoholverkoop.
• geen happy hours of meters bier meer.

Wie zat aan tafel?
Partijen die een stem hebben gehad en het Nationaal Preventieakkoord ondertekend hebben, zijn onder andere patiëntenorganisaties, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en hun koepelorganisatie, vereniging van Nederlandse Gemeenten, sportverenigingen en sportbonden, koepelorganisaties van horeca en slijterijen, ondernemers vanuit onder meer de (fris)drankindustrie, onderwijsinstellingen en hun koepelorganisaties, maatschappelijke organisaties en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Critici geven aan dat koepel organisaties van o.a. horeca en slijterijen en ondernemers vanuit onder meer de (fris)drankindustrie teveel invloed hebben gehad, waardoor de ambities niet behaald gaan worden. Zo heeft de horeca- en slijterijen lobby het voor elkaar hebben gekregen dat ze pas in 2021 hoeven te komen met
voorstellen om ‘bereik en beïnvloeding van jongeren door alcoholuitingen naar redelijkheid’ te beperken.

RIVM voorspelt
Volgens het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), worden de doelen om overgewicht en drankmisbruik te voorkomen niet gehaald met de acties in dit akkoord. Een groot deel van de afspraken uit het akkoord gaat over processen, bewustwording, scholing en onderzoek. Daarvan zijn de positieve gevolgen moeilijk in te schatten, volgens het RIVM. Met de afgesproken maatregelen die wél effectief zijn, worden de doelen bij lange na niet gehaald, blijkt uit de quickscan. Ook niet met een optimistische berekening.

Overgewicht groeit door!
De afspraken om overgewicht en overmatig alcoholgebruik te voorkomen, hebben te weinig effect volgens het RIVM. Prijsmaatregelen en wettelijke beperking voor vet en calorieën zijn niet opgenomen. Het streven om mensen meer volgens de ‘Schijf van Vijf’ te laten eten staat wél in het akkoord, en zo ook het streven om 75% van de bevolking de nieuwe beweegrichtlijn te laten behalen, maar biedt geen garantie voor minder overgewicht. Temeer omdat er in het preventieakkoord bijna geen bewustwording en begeleidingsacties opgenomen zijn, hoe die stijging van 47% naar 75% gerealiseerd kan worden. Het RIVM schat in dat de afspraken “onvoldoende zijn om de hoge ambities waar te kunnen maken”. Het lijkt erop dat de overheid wel vol inzet op jongeren, en dan met name primair op gezonder eten. Beweegstimulering en aandacht voor volwassenen en ouderen met overgewicht zien we niet terug in het preventie akkoord. Daarom ook dat het RIVM een stijging berekend terwijl het doel is een daling van volwassenen met overgewicht.

Een aantal van deze maatregelen zijn gelukkig al opgenomen in het nieuwe preventieakkoord 2018. Maar volgens het RIVM zijn er dus veel te weinig maatregelen opgenomen om de doelstellingen op gebied van overgewicht en alcoholgebruik reductie te realiseren. Wat is het grote nadeel hiervan? Dat de noodzakelijke aanpak om de groei van o.a. overgewicht een halt toe te roepen nu weer lam ligt. Dit is een plan voor 2019-2022. Maar als we nu al weten dat de aanpak onvoldoende is om het gewenste effect te bereiken, dan is het toch kop in het zand steken om het hierbij te laten? En natuurlijk begint het Nationaal Preventieakkoord
niet bij nul, er bestaan al programma's die aan de gezondheid van Nederland werken, zoals Jongeren op Gezond Gewicht, Gezonde school en Gezonde schoolkantine. Maar de voorspelling is dat, zelfs alle initiatieven opgeteld, de omslag nog niet gaat gebeuren en de overgewicht epidemie doordendert.

Jongeren
Het lijkt er sterk op dat alle pijlen gericht worden op jongeren. Ik moedig de aandacht voor jongeren alleen maar aan, ik ben zelfs van mening dat er nog veel meer voor jongeren gedaan mag worden. Maar we vergeten dat deze jongeren opgevoed worden door volwassenen, die werken, van zorg gebruikmaken en sporten. Die omgevingen waar wij burgers onze tijd doorbrengen, kunnen veel meer bijdragen aan bewustwording en ondersteuning, dan wat in dit akkoord is opgenomen. Laat ons echter de hand in eigen boezem steken. Wat is onze bijdrage om de doelstellingen van het preventie akkoord te bereiken? Promoten al onze trainers de 'Schijf van drie', waarin ook recreatief bewegen zit? Is er een leefstijl als medicijn/preventie medewerker aangewezen, die bewustwordingscampagnes uit kan zetten en advies/coaching biedt voor medewerkers, leden en familie? Worden er bewustwordingscampagnes over voeding, beweging en mentale kracht georganiseerd? Wordt er een medewerker en partner/familie inspiratie programma Leefstijl als medicijn aangeboden? Hoe staat het met het aanbod in de kantine op gebied van snoep, snacks en ongezonde dranken? Zijn alle trainers geschoold op gebied van leefstijl als medicijn en hebben ze kennis op gebied van overgewicht preventie? Nog voldoende werk aan de winkel voor ons zelf, maar zeker ook voor VWS.

Eigen onderzoek
Wij deden zelf een kleinschalig onderzoek en vroegen groepen fitnessprofessionals, wat moet er gebeuren willen we de overgewicht epidemie stoppen en keren? Wil je het totale artikel met deze punten erin ontvangen, mail naar j.vanheel@efaa.nl.

Bronnen:
• NRC.nl december 2018
• https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gezondheiden-preventie/nationaal-preventieakkoord
• Manifest Leefstijl als medicijn (Nieuwe Gezondheid), januari 2019 TRAINING PREVENTIEAKKOORD


John van Heel, EFAA
j.vanheel@efaa.nl
06-53623485