Waarom elke maaltijd koolhydraten, eiwitten en vetten dient te bevatten

Onze voedingsbehoeften worden bepaald door de voedingsstoffen die we het meest nodig hebben en die we het best kunnen verwerken. Welke voedingsstoffen dat zijn en hoeveel we daarvan nodig hebben, is afhankelijk van onze stofwisseling, dagelijkse activiteiten, leefstijl, lichaamsbouw en lichaamssamenstelling. Daarbij spelen ook het tijdstip van de dag en ons dag-en-nachtritme een rol.
 
Al deze factoren samen zorgen ervoor dat ieder van ons unieke voedingsbehoeften heeft, die bovendien constant variëren. Dit in tegenstelling tot wat algemene voedingsrichtlijnen, voedingsadviezen en diëten suggereren. Maar wat iemands unieke voedingsbehoeften ook zijn, vast staat dat ieder van ons zowel koolhydraten, eiwitten als vetten nodig heeft om gezond te kunnen functioneren. Maar eten we die samenstelling wel op de juiste manier?
 
Ons lichaam gedijt het best onder constante fysiologische omstandigheden en probeert daarom een metabool evenwicht te handhaven. Deze zogenaamde homeostase vereist een regelmatige toevoer van zowel koolhydraten, eiwitten als vetten. Ons lichaam dient voor tal van functies van onze stofwisseling en organen, voortdurend over glucose, aminozuren en vetzuren te beschikken. Verscheidene organen zijn voor hun functioneren afhankelijk van o.a. de toevoer van glucose uit koolhydraten. In alle lichaamsweefsels worden continu cellen vernieuwd, wat ook een constante aanvoer van aminozuren uit eiwitten en vetzuren uit vetten vereist. Vetzuren vormen bovendien de belangrijkste brandstof in rust, wat eveneens een bepaald niveau in het bloed vereist.

Vanwege deze doorlopende behoefte heeft ons lichaam, vanuit iedere maaltijd, dus zowel koolhydraten als eiwitten, en vetten nodig. Is dat niet het geval of bevat de maaltijd te weinig van een van deze voedingsstoffen, dan zal de maaltijd ons niet verzadigen, niet van voldoende energie voorzien, mogelijk tot spijsverteringsklachten leiden. Deze klachten wijzen op een ongunstige verhouding en dus een tekort aan brandstoffen, bouwstoffen en/of beschermende stoffen, de drie soorten voedingsstoffen op basis van de functies van voeding. Enerzijds betekent dit dat een ongunstig samengestelde maaltijd voor veel problemen tegelijk kan zorgen, maar anderzijds dus ook dat een optimale maaltijdsamenstelling alle mogelijke voedingsklachten kan voorkomen. Het optimaal samenstellen van onze maaltijden heeft dan ook verreweg het meeste effect op de kwaliteit van onze voeding.
 
Bij een optimale maaltijdsamenstelling hebben we tot vlak voor de volgende maaltijd geen behoefte aan eten, voldoende energie en geen last van onze spijsvertering. Dit vraagt om verschillende soorten voedingsmiddelen want niet elk voedingsmiddelen bevat alle drie de soorten voedingsstoffen. Sterker nog, van nature bevatten voedingmiddelen relatief veel koolhydraten, relatief veel eiwitten en vetten samen of relatief veel vezels (wat ook koolhydraten zijn) en water. Het zijn deze drie soorten natuurlijke voedingsbronnen waarmee ons lichaam is geëvolueerd. Er bestaan maar weinig natuurlijke voedingsmiddelen die veel van alle drie de voedingsstoffen bevatten en voedingsmiddelen met alleen koolhydraten en vetten komen in het geheel niet voor.

Om een maaltijd optimaal samen te kunnen stellen hebben we dus drie soorten natuurlijke voedingsmiddelen nodig, namelijk koolhydraatbronnen, eiwit- en vetbronnen, en vezelbronnen. Door deze drie soorten voedingsmiddelen in elke maaltijd op te nemen, zorgen we ervoor dat ons lichaam de hele dag door overal over kan beschikken. Het is dan ook geen toeval dat sinds jaar en dag overal ter wereld maaltijden volgens deze ‘geheime’ universele maaltijdformule worden samengesteld.

Waarschijnlijk heb je er nooit bij stilgestaan, maar elk ontbijt, elke lunch en elk diner bevat van oudsher steeds dezelfde drie soorten voedingsbronnen. Dit zie je ook terug in kant-en-klaarmaaltijden in de supermarkt of als je ergens gaat uit eten. Als je als ontbijt yoghurt met muesli en fruit neemt, vormen de yoghurt en eventuele noten in de muesli de eiwit- en vetbron, de granen in de muesli de koolhydraatbron en het fruit de vezelbron. Als je als lunch een salade neemt, leveren de sla en andere groenten de vezels, worden de eiwitten en vetten geleverd door kaas, vis, vlees, ei, noten, olijven en dergelijke, en leveren brood, (zoete) aardappel, pompoen, pasta, croutons en dergelijke de koolhydraatbron. Dit zie je dan ook terug in maaltijdsalades. Als je bij het avondeten kip eet, dan neem je daar traditioneel altijd rijst, aardappel, couscous, cassave, pasta of een andere koolhydraatbron en wat groenten bij. Dit zijn slechts een paar voorbeelden, maar zo zijn er talloze te vinden.
 
Zoals we de beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad van 2017 (de Schijf van Drie) van 150 tot 300 minuten per week eigenlijk moeten opsplitsen per dagdeel (ochtend, middag en avond) dus elk dagdeel een beweegmoment van 10 tot 20 minuten (het 21/7 concept op ‘Bewegen als medicijn, hoe doe je dat?’), zo kunnen we het voedingsadvies van de schijf van Vijf het best ook op elke maaltijd toepassen en niet op de hele week. Op die manier verkrijgt ons lichaam elk dagdeel voldoende voedingsstoffen om optimaal (gezond) te kunnen functioneren. In het boek Het ik-dieet wordt uitgelegd hoe we dit kunnen doen, rekening houdend met onze individuele voedingsbehoeften, want op voedingsgebied is ieder van ons uniek.
 
John van Heel (auteur van Voeding als medicijn, in samenwerking met Xavier Martins Dias (auteur van Het ik dieet).