Anorexia: Hoe kanaliseren we het streven om af te vallen of gespierd te worden?
Bodylife nummer 9 2017
Tegenwoordig is alles op uiterlijk gericht. Afvallen en gespierd worden, is aan de orde van de dag. De social media, reclamespots en advertenties tonen voortdurend perfect uitziende mensen. Deze behoefte om het perfecte uiterlijk te creëren kan leiden tot anorexia. De tijd dat alleen jonge meisjes hieraan leden is al lang voorbij, eetstoornissen komen tegenwoordig ook steeds meer voor bij mannen. Een methode om af te vallen is veel sporten. Maar, te veel sporten is ook niet goed; lichamelijk maar ook mentaal niet! Hoe hiermee om te gaan?
Psychische oorzaak
In de praktijk blijkt dat fitnesstrainers meer ervaring en kennis hebben van "hoe laat je iemand afvallen" dan van "hoe laat je iemand gezond aankomen". Vooral het psychische aspect wordt nu belangrijk. Het is bovendien een internationaal probleem, zo blijkt uit het International Anorexia Project "Brighter Side of Exercise". Eind september werd door deze projectgroep de derde en tevens afsluitende bijeenkomst georganiseerd in Kroatië. Meer dan 150 professionals en ervaringsdeskundigen uit vijftien landen kwamen bijeen, om de laatste hand te leggen aan het speciaal ontwikkelde stappenplan voor anorexia in relatie tot de fitnessbranche. Namens Nederland was er een afvaardiging van Start2Move aanwezig. Frank Nusteen: "In Kroatië bleek hoe andere landen omgaan met anorexia en sportscholen. Het was voor de eerste keer dat er ook ervaringsdeskundigen mee waren. Veertien organisaties uit vijftien verschillende landen waren aanwezig. Tijdens de bijeenkomsten werd er gebrainstormd over wat je wel en niet kan doen met verschillende BMI's. Wat is verantwoord voor een persoon met een BMI van onder de 17? Wat is verantwoord met een BMI tussen de 17-19? Etc, etc. Anorexia Nervosa is, net zoals vele andere eetstoornissen, een psychologische kwestie. De ene persoon is gevoeliger voor verslaving dan de andere persoon. Een drempel tegen het doorslaan wordt al gehanteerd in Italië, waar een arts eerst toestemming moet geven om te fitnessen. Hij bepaalt of jouw lichaam geschikt is voor voetbal, fitness of een andere sport. Iets om in Nederland ook in te voeren?"
Identiteit verschaffen
Het programma tijdens de bijeenkomst in Pula in het puntje van de "Kroatische laars" was uitgesmeerd over vier dagen. Het doel was: bewustzijn opwekken over het belang van gezondheidsversterkende fysieke activiteiten bij het behandelen van anorexia en zijn rol in het proces van re-integratie in de maatschappij. Tijdens twee eerdere meetings in december 2016 en mei 2017 waren de eerste stappen al gezet. Frank Nusteen: "Het ging onder andere over Body Image Problems. Wat vinden we tegenwoordig normaal? Op de social media zie je overal afgetrainde lichamen en in elke advertentie poseert een mooie, jonge, fitte, afgetrainde man of vrouw. Loop een sportschool binnen en je ziet dezelfde strakke vrouwen en mannen groot aan de muur hangen. Overal hangen spiegels, waarin je kunt zien dat je zelf nog niet zo'n strak figuur hebt. En als dat nog niet overtuigt, dan zet de gespierde fitness trainer je wel even op de weegschaal om het definitieve oordeel te vellen: je bent te dik! Je bent dus niet perfect en dat zorgt voor veel teleurstellingen. Vooral tijdens de puberteit komt dit hard aan. In de leeftijd van veertien tot twintig jaar komen veel mensen met eetstoornis voor. Een lastig maar herkenbaar onderwerp."
Neeke Smit vervolgt: "De sociale omgeving van iemand kan een hoop invloed hebben op het herstel in een eetstoornis. Denk aan de identiteit die iemand zichzelf geeft en het ergens bij willen horen. Dit kan negatief uitwerken als iemand een balletdanseres is, die graag net zo dun, of dunner, wil zijn dan haar mede-danseressen. Een positieve uitwerking kan de groep hebben, omdat iemand zich begrepen voelt door elkaar. Een andere aspect is, dat het beeld dat wij hebben van eetstoornissen kan leiden tot een stigmatisering van de ziekte. Het is moeilijk om hulp te vragen, omdat men denkt niet begrepen te worden. Dat wordt bovendien vaak bevestigd. Allen al het tonen van begrip, kan al een positief effect hebben."
Tien praktische tips
Na vier dagen brainstormen en presentaties aanhoren, stelde de projectgroep van Start2Move een tiental praktische tips op:
1. Focus niet op "getallen", maar op plezier en gezondheid. Iemand met een eetstoornis is sowieso al erg gefocust op c.q. geobsedeerd door onder andere het gewicht, vetpercentage, calorieën en het aantal uitgevoerde herhalingen. Probeer de focus veel meer te leggen op het gezondheidsaspect van sporten en het plezier!
2. Zeg nooit wat iemand wel of niet moet doen. Maak iemand met een eetstoornis bewust van de gevolgen van de gemaakte keuzes. Als iemand bijvoorbeeld drie keer per dag sport moet je dit niet verbieden, maar juist uitleggen wat de consequenties zijn van dit gedrag.
3. Benader iemand in je fitnesscentrum waarvan jij vermoedt dat hij of zij aan een eetstoornis lijdt op de juiste wijze. Zorg voor een één op één situatie en probeer allereerst vertrouwen te winnen. Pak het stapje voor stapje aan. Ga niet te snel! Uit je zorgen over wat je ziet (bv obsessief sporten), maar veroordeel niet. Blijf objectief!
4. Zorg ervoor dat je mogelijke uitingen van een eetstoornissen gaat herkennen. Een aantal uitingen die zouden kunnen duiden op een eetstoornis zijn: obsessief sporten zonder er plezier aan te beleven. Erg gefocust zijn op getallen (o.a. gewicht, vetpercentage). Nooit tevreden zijn, weinig zelfvertrouwen en een vertekend lichaamsbeeld, nauwelijks contact maken met de omgeving en in een korte tijd verliezen van veel lichaamsgewicht.
5. Geef complimenten over iemand als persoon en niet over het lichaam of gewicht. Iemand complimenteren met zijn of haar uiterlijk (bv gewicht) kan juist een trigger zijn om nog meer af te vallen.
6. Ga samen met jouw klant op zoek naar de juiste hulp. Zodra je het vertrouwen van jouw klant hebt gewonnen kun je het gesprek aangaan en je vermoeden uitspreken zonder te oordelen. Samen met hem/ haar kun je kijken welke professional, familielid of vriend(in) je hierbij kunt betrekken, alleen wanneer je klant hiervoor open staat. Blijf betrokken, maar wordt "geen vriend".
7. Zorg voor een positief imago van jouw fitnesscentrum en voorkom te veel focus op uiterlijk. Leg het accent veel meer op het welzijn in plaats van op het uiterlijk. En leg de doelstelling dus niet teveel op bijvoorbeeld toename van twee of vijf kilo spiermassa of op het afvallen. Veel belangrijker is de vraag waarom iemand wil afvallen en hoe iemand zich zou voelen zodra deze doelstelling is bereikt.
8. Leg het accent op gedragsverandering en niet op de korte termijn doelstellingen. Maak geen reclame met voor en na foto's, waarbij iemand in tien weken bijvoorbeeld acht kilo is afgevallen. Het is veel belangrijker om gedragsverandering op de lange termijn te realiseren. Voor een klant met anorexia kunnen afbeeldingen van strakke dames of heren juist een negatieve trigger zijn.
9. Leg de lat niet te hoog. Focus op kleine gedragsveranderingen die ook op lange termijn zijn vol te houden.
10. Adviseer een sport die de klant leuk vindt. Sporten kan een positieve bijdrage leveren aan het herstel van iemand met een eetstoornis. Het is belangrijk dat het sporten leuk wordt gevonden en het een sociale component heeft. Competitieve activiteiten moeten worden vermeden evenals langdurige cardiotrainingen. Een aantal mogelijke activiteiten (afhankelijk van de fase van herstel) zijn yoga, meditatie, krachttraining met minimale weerstand (techniek), badminton en zwemmen. De botdichtheid is vaak verlaagd waardoor ook hier aandacht aan moet worden besteed.
Hoe er mee om te gaan?
Om de hele anorexia problematiek het hoofd te kunnen bieden heeft Start2Move een opleiding samengesteld van twee dagen. Frank Nusteen: "Het gaat erom dat je als trainer leert te herkennen wanneer iemand nog op een gezonde manier bezig is met sporten en wanneer het obsessief wordt. Het is eigenlijk leren wat je wèl en niet kan doen, er zit vooral een wereld van psychologie achter. Personen met anorexia klachten zien het vaak als een bevrijding wanneer iemand (bijvoorbeeld een trainer) de klachten herkent en hun hierop tactisch aanspreekt. Al is het alleen maar het teken dat je gezien bent. Achter anorexia zit vaak een oorzaak: een scheiding van ouders, misbruik, gewoon te weinig aandacht in het algemeen. Een meisje van veertien tot achttien jaar op de middelbare school, die in een competitiestrijd is gewikkeld met het nieuwe vriendinnetje van haar ex-vriend, die nog dunner is dan zij. Op social media zijn ook alleen maar super afgetrainde lichamen te zien; kinderen hebben niet meer door wat normaal is. Iedereen is tegenwoordig uiterlijk gericht, tachtig procent van alle jongens in de kroeg zijn gespierd, vijftien jaar geleden was dit nog slechts twintig procent. Je mag niet dik zijn, niet oud zijn enzovoorts, enzovoorts. De lat wordt steeds hoger gelegd. En met onze cursus 'Eetstoornissen en Sport' leren we iemand hoe hiermee om te gaan!"
Voor meer informatie:
www.start2move.nl/eetstoornissen-en-sport of bel naar 088 ? 850 7648