"Onzichtbare ziekte zichtbaar laten worden"

Start2Move neemt deel aan internationaal anorexia preventieproject

Onlangs werd de documentaire 'Emma wil leven' op televisie uitgezonden, waarin de kijker Emma ziet vechten tegen de ziekte en er uiteindelijk aan bezwijkt. De indringende documentaire maakt duidelijk hoe lastig het is om personen met anorexia de juiste begeleiding te geven. "Een anorexiapatiënt heeft veel baat bij begeleiding door meerdere specialisten; een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor de (personal)trainer", aldus Frank Nusteen van opleidingscentrum Start2Move. Als afgevaardigde voor Nederland reisde hij onlangs naar Zagreb af om zijn steentje bij te dragen aan een project van EuropeActive waarbij de hulp aan anorexiapatiënten centraal staat.

Meer dan 100.000 meisjes tussen de 12 en 18 jaar kampt met een eetstoornis. Ongeveer 5600 daarvan lijden aan de meest bekende vorm Anorexia Nervosa. Ongeveer 5 tot 10 procent komt hieraan te overlijden. "Heel veel jonge meisjes doen aan de lijn", vertelt Nusteen. "Zij diëten al zelfs als er geen sprake is van overgewicht. Meisjes komen door diverse media op steeds jongere leeftijd in aanraking met het heersende schoonheidsideaal. Vooral social media is hierin genadeloos. Instagram, Snapchat, Facebook; hier wordt al snel het perfecte plaatje gecreëerd, waardoor jongeren een vertekend zelfbeeld krijgen."

De rol van ouders speelt volgens Nusteen ook een belangrijke rol in de ontwikkeling van het zelfbeeld van jongeren. "Onbewust wordt de lat vaak hoog gelegd voor kinderen. Er moet gepresteerd worden op school, bij de sportvereniging, bij vriendjes en vriendinnetjes, etc. We willen dat onze kinderen in alles perfect zijn. Het blijkt echter dat mensen met een eetstoornis vaak ook perfectionisten zijn. Er bestaan theorieën dat mensen met een eetstoornis een gebrek aan controle ervaren in hun leven en daarom de eetstoornis gebruiken om het gevoel van controle terug te krijgen. Anorexia gaat dan ook niet altijd in eerste instantie om het bang zijn om dik te worden, maar kan ook ontstaan door de angst de controle af te geven. Het is belangrijk dat ouders echt de tijd nemen voor hun kind en zich proberen te verplaatsen in de wereld van deze leeftijd. Een kind doet, net als volwassenen, alles met een reden. Oordeel als ouder niet te snel maar probeer te achterhalen waarom een kind iets doet en laat je niet leiden door het paradigma dat de maatschappij heeft ontwikkeld over hoe en wat een kind moet zijn en doen. Kinderen hebben heel goed door wanneer je echte aandacht aan ze geeft of even snel gemaakte aandacht."

Aandacht

Samen met veertig andere specialisten uit zestien verschillende Europese landen brainstormde Nusteen in december 2016 een paar dagen over een stappenplan voor anorexia en de rol van de fitnesswereld hierin. "Samen met diëtisten, doktoren, psychologen en trainers bespraken we vragen als 'Welke regels zijn er?' 'Mogen anorexiapatiënten wel of niet trainen?' 'Wat is de rol van de (personal)trainer?' en 'Wie licht je in bij het vermoeden dat een clublid richting anorexia gaat?' Momenteel is hier heel weinig duidelijkheid over. Momenteel weet je als trainer bijvoorbeeld niet of je een familielid moet inschakelen of de huisarts wanneer je vermoedt dat iemand anorexia heeft. Onlangs hoorde ik nog het verhaal van een sportschool die een clublid had weggestuurd vanwege anorexiaverschijnselen. Dan stop je eigenlijk je kop in het zand als professionele organisatie."

Het allerbelangrijkst bij de begeleiding van een anorexiapatiënt in de fitnessclub is volgens Nusteen de aandacht die je geeft aan het clublid. "Anorexiapatiënten voelen zich vaak minderwaardig en onzeker. Probeer hun vertrouwen te winnen en toon interesse. Behandel ze als een normaal persoon. Wanneer je hen als 'zielig' behandelt, versterk je alleen maar het gevoel bij hen dat ze niet goed genoeg zijn."

Pyscholoog

Volgens Nusteen moet je als trainer bijna een psycholoog zijn om een anorexiapatiënt te kunnen begeleiden tijdens het trainen. "Het kan zijn dat je een cliënt in behandeling krijgt die aangeeft te willen aansterken en aankomen maar ondertussen gewoon extra calorieën wil verbranden. Je wilt iemand helpen maar je moet oppassen hoe je alles brengt zodat je degene niet afschrikt en je hem/haar kwijt bent. Mensenkennis is dus heel belangrijk."

Naast in gewicht aankomen, kan er in de fitnessclub tevens gewerkt worden aan het herstellen van de balans tussen lichaam en geest. "Veel anorexiapatiënten hebben een verstoorde verhouding tussen lichaam en geest. Zij zien hun lijf als ware als gereedschap. Door deze balans weer terug te brengen, kun je hen bijvoorbeeld yoga- of pilateslessen laten volgen. Het liefst één op één en anders in een klein groepje waarin meerdere mensen zitten met eetproblemen. Wanneer je hen in een groep met 'gewone' leden zet, bestaat de kans dat zij zich gaan spiegelen met de anderen in de les en zichzelf nog onzekerder gaan voelen. Want geloof het of niet, maar voor iemand met anorexia ziet iedereen er slanker uit."

Krachttraining

Met krachttraining moet in eerste instantie voorzichtig worden omgesprongen vertelt Nusteen. "Hun botten moeten sterker gemaakt worden, maar deze zijn zo enorm kwetsbaar en poreus. Bovendien hebben ze vaak ook geen goede coördinatie meer. Je zult dus stapje voor stapje naar krachttraining moeten toewerken."

Momenteel is Nusteen aan het onderzoeken hoe verzekeringen tegenover de begeleiding van anorexiapatiënten staan. "Anorexia heeft het hoogste sterftecijfer onder de psychische ziekten. Het is een maatschappelijk probleem. Logisch lijkt me dat verzekeringen niet te moeilijk doen over vergoedingen. Toch valt hier nog veel werk te verrichten, want nog lang niet alles wordt vergoed voor anorexiapatiënten."

Sportopleidingen

Toen bekend werd dat Start2Move als afgevaardigde van Nederland naar Zagreb vertrok, klopten volgens Nusteen verschillende mensen met een relatie tot anorexia bij hem aan. "Maar ook trainers die een opleiding willen volgen om anorexiapatiënten in de fitnessclub te begeleiden zoeken contact met ons", zegt hij. "Bij de sportopleidingen wordt je alles geleerd over hoe je leden kunt begeleiden bij het afvallen, maar er is weinig bekend over hoe je leden kunt laten aankomen. In de toekomst zal Start2Move een workshop gaan organiseren waarin de begeleiding van anorexiapatiënten wordt belicht."

In mei gaat Nusteen met al zijn bevindingen weer terug naar Zagreb. "Tot dat moment ben ik nog druk met research en heb ik regelmatig contactmomenten met de andere specialisten uit Europa. In september moet het behandelplan gereed zijn. Ik vind het fijn om mijn steentje aan dit project bij te kunnen dragen. Door mijn werk bij Start2Move kom ik regelmatig in contact met (toekomstige) trainers die anorexiapatiënten gaan begeleiden, maar ik heb zelf ook een sportstudio waar ik deze doelgroep al begeleid. Anorexia is een sluipende, onzichtbare ziekte. Het is heel goed dat deze ziekte nu eindelijk zichtbaarder wordt, waardoor er gerichter behandeld kan worden."

Wat is Anorexia Nervosa?

Anorexia nervosa betekent letterlijk: 'gebrek aan eetlust door psychische oorzaak'. Wie deze eetstoornis echter heeft (doorgemaakt), zal beamen dat niets minder waar is: je hebt wel degelijk honger, maar weet dit gevoel op allerlei manieren te onderdrukken. Anorexia wordt ook wel magerzucht genoemd. Dit staat voor 'verlangen om mager te zijn' (of angst om dik te zijn) en uit zich door extreem weinig te eten en/of steeds minder te eten om verder te kunnen afvallen.