Is functioneel trainen efficiënter dan fitness?

Uit bodyLIFE editie 2, 2011

Functional exercise of functionele oefeningen vervangen in toenemende mate de gewone oefeningen in fitnesscentra. olympische atleten en sprinters doen het al jaren.  

De filosofie erachter is dat je je lichaam beter traint door die dingen te doen waar je lichaam voor ontworpen is. Back to basics dus, met als resultaat dat je je lichaam efficiënter leert gebruiken door natuurlijke bewegingen zoals lopen, springen, trekken en duwen.

Het is een training met een hoge intensiteit, die veel betere resultaten heeft dan de cardiovasculaire en spieropbouwende oefeningen in de fitness, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast biedt functioneel trainen ook voordelen voor je kracht, evenwicht, flexibiliteit en snelheid. Veel mensen in de sportschool hebben de neiging om alleen op de toestellen te trainen met als gevolg dat alleen bepaalde spieren worden getraind en niet de hele keten. Dit pleit voor functioneel trainen waarbij bewegingen in een functionele keten worden uitgevoerd. De redactie van BodyLIFE vroeg een aantal experts naar hun mening over functioneel trainen.

Functioneel trainen volgens Robbert Wolters

Robbert Wolters, directeur van het kenniscentrum van de Koninklijke Nederlandse Krachtsport en Fitness Federatie (KNK) over functioneel trainen. De term functionele krachttraining is volgens hem geen eenduidige term. "Met name het woord functioneel is voor meerdere uitleggen vatbaar. Functionele training duidt op training die 'functioneel' is in relatie tot hetgeen waarvoor je traint. Er moet sprake zijn van een maximale transfer van de getrainde eigenschappen naar datgene waarvoor je traint. Functionele training voor een wedstrijdzwemmer bijvoorbeeld moet er op gericht zijn de zwemmer beter en harder te laten zwemmen. Iemand die middels fysieke training rugklachten wil bestrijden moet het effect van de training kunnen merken door een vermindering van de klachten. Dan is de training functioneel. Transfer is het sleutelbegrip bij de term functioneel en de invulling hiervan is dus in sterke mate afhankelijk van hetgeen waarvoor iemand traint. Dat kan met apparaten, maar ook met vrije gewichten.

De meeste fitnesscentra staan vol hightech-apparaten, de vrije gewichten (dumbbells en barbells) zijn veelal in een hoekje weggeduwd. Toch is het trainen met vrije gewichten vaak een stuk effectiever en begint weer in te komen. Je activeert veel meer spiervezels en hebt ook een veel hoger energieverbruik dan op machines waarop je zittend traint. Twee keer per week met gewichten trainen is net zo essentieel als 5 keer per week een half uur matig bewegen. Helaas is veel kennis om goed met vrije gewichten te kunnen trainen uit fitnesscentra verdwenen. Gelukkig lijkt het tij te keren. Op een aantal CIOS opleidingen staat trainen met gewichten weer op de agenda. Dit betekent overigens niet het einde van de krachtapparatuur. Het kan onderdeel uitmaken van functioneel trainen om een bepaalde spiergroep te trainen."

Wolters is zelf eigenaar geweest van een fitnesscentrum en liet vaak beginnende sporters eerst op apparaten trainen vanwege de stabiliteit en houvast die deze bieden. Aanvullend werden dan enkele oefeningen met vrije gewichten getraind. Een andere trend in dit kader noemt Wolters Crossfit dat een uitgekiende ondersteuning biedt voor de totale fitheid. "Breed en algemeen toepasbaar en niet gericht op één specifieke situatie of toepassing. Het gebruikt functionele bewegingen waarbij het hele lichaam betrokken is: tillen, gooien, springen, rennen." Wolters denkt dat er een markt is voor Crossfit. "Het kan een mooie aanvulling zijn in het fitnesslandschap, maar veronderstelt alleen wel dat je goed belastbaar bent en hard wil trainen. Een fitnessruimte is straks geen ruimte meer met alleen maar toestellen, maar een zaal met functionele apparatuur waarin allerlei trainingen kunnen worden aangeboden", aldus Wolters.

Functioneel trainen volgens Chi.L. Chiu

Een van de trends in 2011 wordt suspension training, ofwel fitness in de touwen. Het principe is simpel: je hangt twee verstelbare nylon draagriemen op en afhankelijk van de oefening, stop je je handen of voeten in de riemen. "Het is trainen met je lichaamsgewicht, maar het revolutionaire hieraan is, dat je de intensiteit nagenoeg traploos kunt instellen", zegt Chi. L. Chiu van Chivo, kenniscentrum fitness en leefstijl. "Normaal maak je een push-up bijvoorbeeld gemakkelijker door je handen op de tafel of op de stoel te plaatsen. Hoe dichter je bij de grond komt, hoe zwaarder het wordt. De stap van tafel, naar stoel en dan naar de grond kan best groot zijn en suspension materiaal maakt het mogelijk om deze stappen traploos in te stellen. Een boom, een rek of een deur is voldoende om aan de slag te gaan. Het instabiele karakter van de banden maakt het ook voor gevorderde fitnessers uitdagend."

Populair

Met de komst van de Jungle Gym van Lifeline in 2003, werd suspension training voor de consument bereikbaar en inmiddels zijn er meerdere leveranciers op de markt zoals TRX en B-Extreme, die een product aanbieden met een beter verhaal of meer trainingsmogelijkheden. Suspension training is hiermee uit zijn niche gekomen en spreekt een breed publiek aan.

Leuke ketenoefeningen en stabiliteitstraining met eigen lichaamsgewicht, spreken volgens Chiu tot de verbeelding. "Het wordt daarom verkocht als het summum van functionele training. Functionele training vereist echter een transfer naar het dagelijks leven of naar een specifieke sport. Veel van de oefeningen met suspension training leveren deze transfer helemaal niet en de juiste selectie van oefeningen is dus van cruciaal belang.

Een ander belangrijk punt is dat ketenoefeningen geweldig zijn, als de keten ook functioneert. Als er een zwakke schakel tussen zit, dan wordt deze met ketentraining niet verbeterd. Uit onderzoek is gebleken dat de rest van de keten juist gaat compenseren. Je traint dus niet die zwakke schakel, je (over)traint de compensatie. Die ene schakel versterken vereist geïsoleerd trainen, dat doorgaans wordt geassocieerd met bodybuilding."

Geen vervanger

"Suspensiontraining is veelzijdig, maar is absoluut geen vervanger voor alle andere trainingsvormen", stelt Chiu. "Trainen met het lichaamsgewicht heeft ook beperkingen, namelijk het lichaamsgewicht. Heel zwaar trainen voor bijvoorbeeld hypertrofie, om het lichaam vorm te geven, is nagenoeg onmogelijk. Houd je daarom aan het doel en kies dan pas de tool!" Chiu is huiverig als de consument zelf zomaar in de touwen gaat hangen, want goed bewegen is namelijk een vak. "Suspension training vereist eigenlijk goede begeleiding en is daarom bij uitstek een geschikte tool voor personal training. Het feit dat het nagenoeg overal uit te voeren is, heeft natuurlijk voordelen en biedt zeker toegevoegde waarde. De personal trainer kan suspension training toepassen bij de cliënt thuis, in het fitnesscentrum en zelfs in een park."

Functioneel trainen volgens Leon van Zuylen

Pulleys of kabelapparatuur zijn inmiddels al langer op de markt en wordt door steeds meer fitnesscentra en fysiotherapeuten ingezet bij trainingen. Leon van Zuylen van Sport Center Allround heeft vorig jaar geïnvesteerd in vier Keiser Functional Trainers. Hij is erg enthousiast over deze apparatuur. De Functional Trainer is een pulley-systeem waarmee oneindig veel oefeningen mogelijk zijn. Door de apart van elkaar, van boven naar beneden in te stellen armen kan met dit ene toestel het gehele lichaam getraind worden. "Ze zijn niet alleen geschikt voor functioneel trainen, maar ook voor het trainen van bepaalde elementen zoals snelheid en reactie, dat in fitness niet gebruikelijk is. Een factor die bij ouderen heel belangrijk wordt. Daarnaast kan onder nagenoeg elke hoek getraind worden. Doordat men buiten een gesloten circuit traint, worden ook de balans en stabiliteit verbeterd."

Doelen

Binnen het centrum zet Leon de Functional Trainers voor verschillende doeleinden in. Allereerst maakt de fysiotherapeut veel gebruik van deze apparatuur om er zijn cliënten mee te behandelen. "Daarnaast gebruiken we de apparatuur tijdens de fitnessles, waarbij de Functional Trainers onderdeel uitmaakt van het circuit met fitnessapparatuur, losse gewichten, Bosu ballen enz. Uiteraard kunnen onze leden ook zelfstandig gebruik maken van deze Functional Trainers als onderdeel van hun trainingschema. Daar beginnen we echter niet gelijk mee. Trainen op deze apparatuur vergt begeleiding en uitleg, is onze ervaring. Je kan niet zomaar zeggen: ga maar aan de slag. Samen met een instructeur van ons wordt de klant begeleid in zijn oefeningen en (specifieke) bewegingsuitslag. Vanuit Keiser hebben we goede begeleiding en training gehad om de mogelijkheden van deze apparatuur optimaal te kunnen benutten. Ook voor ons was dit nieuw."

Tenslotte hoopt Leon met deze Functional Trainers nieuwe doelgroepen aan te boren voor (top)sporters zoals tennissers en schaatsers die op deze apparatuur meer kracht in hun slag of een grotere explosiviteit bij de start op de ijsbaan kunnen realiseren. "We hebben de apparatuur nu 1 jaar in huis en we merken dat steeds meer mensen er gebruik van maken. In het begin was men nog een beetje onwennig. Nu de mensen weten welke mogelijkheden deze apparatuur biedt, vindt er steeds meer een verschuiving plaats van de traditionele apparatuur naar deze Functional Trainers", aldus Leon.