- XCO event

Verschenen in BodyLIFE Benelux nr9 2013

I body•LIFE 9I2013

De kracht van reflecteren

Reflecteren is het letterlijk onder woorden brengen van wat de sporter bedoelt te zeggen. In feite benoemt u de ‘ondertitel’ van datgene wat iemand eigenlijk niet zegt, maar wel bedoelt. Uit de formulering, toonzetting, mimiek en houding van de sporter kunt u vaak al opmaken waar het eigenlijk om gaat. Door de ‘ondertitel’ terug te geven aan de sporter, houdt u hem als het ware een spiegel voor en maakt u hem van een aantal zaken bewust. De sporter zal zich op een natuurlijke manier begrepen voelen en wordt gestimuleerd om zijn verhaal verder te verduidelijken.

De kunst van het reflecteren

Reflecteren is een van de belangrijkste gesprekstechnieken binnen Motivational Interviewing (MI), omdat het verschillende functies in een gesprek heeft en de sporter in de richting van verandering kan sturen. In het kader staan de functies van reflecteren beschreven,

zowel voor de instructeur als voor de sporter. Het reflecteren is alleen succesvol wanneer dit gedaan wordt vanuit een oprechte interesse in wat de ander te zeggen heeft en met respect voor zijn opvattingen. Het allerbelangrijkste voor het goed reflecteren is het luisteren naar de sporter. U zult moeten oefenen in het luisteren naar wat er tussen de regels door wordt gezegd om uiteindelijk de vertaling van die boodschap in een korte, kernachtige reflectie te kunnen weergeven. Luistert u niet goed en geeft u daardoor geen passende reflecties, dan zal u daar direct door de sporter op worden gewezen. De sporter kan weerstand laten zien of zal op een andere manier kenbaar maken dat uw interpretatie niet voldoende overeenkomt met zijn beleving.

Soorten reflecties

Er zijn verschillende soorten reflecties die u kunt toepassen. Deze reflecties kunnen worden onderverdeeld in eenvoudige reflecties en complexe reflecties. Eenvoudige reflecties blijven voornamelijk ‘op de vlakte’, voegen niets nieuws toe en zijn op langere termijn minder effectief. Ze zijn meer bedoeld als een spiegel. Complexe reflecties hebben meer effect omdat ze bijvoorbeeld wat meer de diepte ingaan, iets ‘nieuws’ toevoegen, het gesprek op gang houden, empathie tonen, iemand in zijn kracht zetten, een focus of richting geven of iets uitlokken. In onderstaande voorbeelden wordt dit duidelijker.

Eenvoudige reflecties

Letterlijk teruggeven van wat iemand zegt of doet: Sporter: “Ik ben buiten adem als ik de trap op loop.” Instructeur: “U bent dan buiten adem.” Sporter: “Ja, maar dat was eerst niet, het is erger geworden.” Dit soort reflecties kunt u niet te vaak doen in een gesprek. Ze kunnen door het ‘papegaaien’ namelijk leiden tot weerstand. Gebruik het spaarzaam en alleen wanneer u de sporter van bepaalde zaken bewust wilt maken. Bijvoorbeeld om in het bovenstaande voorbeeld de sporter zich bewust te maken van zijn kortademigheid.

Reflectie op inhoud

Hierbij geeft u inhoudelijk aan wat de sporter bedoelt te zeggen, maar niet zegt. U benoemt hierbij de ondertitel op inhoud. Sporter: “Ik ben doodop als ik ’s avonds thuiskom van het werk.” Instructeur: “Dus u heeft geen fut meer om te gaan sporten.” Sporter: “Dat is wel het laatste waar ik dan zin in heb.”

Gevoelsreflectie

Bij een reflectie als deze benoemt u het onderliggende gevoel wat iemand laat blijken. Sporter: “Wat weet jij nou van afvallen, je bent zo mager als een lat.” Sporter: “Je voelt je vaak onbegrepen door mensen zoals ik. Ze weten niet wat je doormaakt.” Sporter: “Ze weten het altijd beter en slaan dan zo’n superieur toontje aan alsof het mijn eigen schuld is.”

Reflectie op tweezijdigheid (tweezijdige reflectie)

Bij deze reflectievorm benoemt u zonder oordeel beide kanten van de ambivalentie van de sporter, zowel de veranderkant als de niet-veranderkant.

Sporter: “Ik weet dat het zin heeft om te oefenen maar u begrijpt volgens mij niet hoe erg de pijn is. Uit bed komen is al pijnlijk, laat staan als ik ga oefenen.”

Instructeur: “U denkt dat de oefeningen op de lange termijn wel kunnen helpen om van de pijn af te komen, maar tegelijkertijd hebt u veel last en dat maakt oefenen voor u haast onmogelijk.”

Sporter: “Precies. Ik wil wel, maar ik vind het nu wel een lijdensweg.”

Versterkte reflectie

Deze versterkte vorm van reflecteren kunt u gebruiken om de ander te stimuleren om te nuanceren. Belangrijk is wel om een versterkte reflectie op een empathische manier te geven zonder sarcasme of oordeel.

Sporter: “Ik heb het erg druk, ik weet nu al dat die oefeningen er niet van gaan komen.”

Instructeur: “Uw agenda zit zo vol dat er echt helemaal niets meer bij kan.”

Sporter: “Nou ja, niets meer is wat overdreven, misschien zou ik op donderdagen wel kunnen…”

Reflecteren in de praktijk

In het begin worstelen professionals vaak met het reflecteren omdat het voelt alsof men te direct is en men denkt dat de geopperde aannames juist weerstand oproepen bij de ander. In de praktijk is juist meestal het omgekeerde het geval. De ander voelt zich gehoord en begrepen en gaat nadenken over zijn eigen gedrag en zienswijze. Om goed met reflectief luisteren te beginnen, kunt u na een open vraag op de antwoorden reageren met een (eenvoudige) reflectie. Door het reflecteren kan de patiënt op verhaal komen en komt u erachter wat hem bezighoudt. Wat MI (onder andere) zo uniek maakt, is de wijze waarop en de mate waarin complexe reflecties worden toegepast. U kunt zich voorstellen dat het enige training vraagt om Motivational Interviewing goed onder de knie te krijgen.

Conclusie

U heeft als instructeur een belangrijke rol om sporters in beweging krijgen en om sporters te stimuleren en te begeleiden naar een gezonde leefstijl. Door het toepassen van Motivational Interviewing vergroot u de intrinsieke motivatie van sporters om gedrag te veranderen. Dit doet u door ambivalentie (tweestrijd) te verhelderen en op te lossen, sporters te bewegen tot het uitspreken van verandertaal, door weerstand te verminderen en door het maken van effectieve complexe reflecties om de sporters te verleiden in de richting van gezond gedrag. Om Motivational Interviewing goed onder de knie te krijgen is het volgen van een training noodzakelijk.

In de vorige nummers van body•LIFE heeft u kennis kunnen maken met Motivational Interviewing en de rol van de fitness-instructeur hierin. Waar in het eerste artikel vooral de nadruk lag op de algemene uitvoering en de effectiviteit van Motivational Interviewing binnen de fitnessbranche ging het in het tweede artikel over de tweestrijd die sporters ervaren bij verandering. Het derde artikel ging over verandertaal en commitmenttaal, en hoe deze een rol kunnen spelen in het versterken van de motivatie van de sporter. Terwijl het vierde artikel inging op omgaan met weerstand: afstemmen van de golflengte. In het laatste deel van deze serie gaat het over de kracht van reflecteren.

De functies van

reflecteren in het gesprek

Voor de instructeur

- U krijgt inzicht of u de sporter echt begrepen hebt.

- U stimuleert de sporter om zijn verhaal voort te zetten.

- U versterkt de relatie door dichter bij de sporter aan te sluiten.

- U laat de sporter nadenken over wat hij zegt of over de situatie waarin hij zich bevindt.

- U ontlokt uitspraken van de sporter over het betreffende onderwerp.

- U kunt richting geven aan het gesprek door iets in een nieuw perspectief te plaatsen.

- U kunt richting geven aan het gesprek door datgene te reflecteren wat u belangrijk vindt (bijvoorbeeld verandertaal).

Voor de sporter

- De sporter voelt zich op een natuurlijke manier begrepen.

- De sporter krijgt zijn gedachten geordend terug en wordt hierdoor aangezet tot verder nadenken.

- De sporter voelt zich vrijer om verder te praten over zijn situatie en beweegredenen.

- De sporter hoort uitspraken over verandering twee keer: een keer door zichzelf en een keer door u. Dit kan zijn overtuiging om te veranderen versterken.

Edities