- Ben jij al aan de fles?

‘Haast en tijdgebrek’

De instructeur (die veelal beperkte tijd heeft) gelooft dat duidelijke, krachtige argumenten sneller tot de sporter zullen doordringen en hem zodoende sneller tot verandering zullen aanzetten.

Het aannemen van de ‘expert-rol’

De instructeur maakt impliciet en expliciet duidelijk dat hij de juiste antwoorden heeft en het ‘beter weet’.

‘Bekritiseren’ door instructeur

Door zich negatief uit te laten over signalen van de sporter waaruit blijkt dat deze ‘niet zo nodig hoeft te veranderen’ probeert de instructeur de sporter de verandering in te praten.

‘Labelen’

Om het gedrag van de sporter te karakteriseren en te verklaren plaatst de instructeur de sporter ‘in een hokje’. Gevolg: weerstand bij de sporter omdat die zich niet gehoord voelt als individu.

‘Argumenteren’

De instructeur geeft argumenten pro verandering en probeert de sporter te overtuigen dat verandering noodzakelijk is.

‘Eigen perspectief eerst’

De instructeur gelooft dat zijn eigen doelen en perspectief belangrijker zijn dan die van de sporter. De ‘alleen ik weet wat goed voor jou is’-houding.

Stel, u bent in gesprek met een sporter van uw club. U heeft net het gezondheidsprobleem in kaart gebracht en u ziet vanuit uw deskundigheid dat meer bewegen een aanknopingspunt is om het gezondheidsprobleem te lijf te gaan. Vol enthousiasme legt u uit dat meer bewegen de sporter zeker gaat helpen om het probleem de baas te worden. De sporter lijkt uw uitleg echter niet zo te begrijpen en uit allerlei bezwaren. U geeft vervolgens nog wat meer informatie over de voordelen die bewegen met zich mee brengt. Nu lijkt de sporter nog meer tegengas te geven en trekt zelfs uw deskundigheid in twijfel. U weet zeker dat het klopt wat u zegt en u merkt diep van binnen dat u zelfs een beetje boos wordt.

Hakken in het zand

Het zal voor veel instructeurs herkenbaar zijn dat omgaan met weerstand vaak veel energie kost. Onze natuurlijke reflex is om extra moeite te doen ons punt te maken. Maar dat resulteert vaak in het gegeven dat de sporter nog krachtiger zijn hakken in het zand zet. Wat is weerstand eigenlijk en hoe kun je er het beste mee omgaan? Vanuit de visie van Motivational Interviewing (MI) wordt een antwoord gegeven op deze vragen.

Wat is weerstand?

Weerstand wordt binnen de methodiek van Motivational Interviewing gezien als een resultaat van de communicatie tussen de sporter en de instructeur, waarbij de partijen niet op ‘dezelfde golflengte’ zitten. Met weerstand geeft iemand eigenlijk aan: ik loop niet meer samen met u op, u gaat te snel of u wilt iets anders dan ik. Los van het feit dat het in stand houden van weerstand voor zowel de instructeur als de sporter niet prettig is, worden hoge niveaus van weerstand geassocieerd met lage kansen op verandering. Met andere woorden: hoe meer weerstand iemand toont, des te kleiner de kans dat gedragsverandering optreedt. De methode MI geeft de instructeur een handvat om de weerstand zo laag mogelijk te houden. Soms is het lastig om signalen van weerstand op te vangen. Maar het is van groot belang deze te leren herkennen, want zonder deze waarschuwingen loopt u als het ware de verkeerde kant op. We kennen twee soorten weerstand:

1. Weerstand tegen de manier van communiceren/de interactie tussen de instructeur en sporter.

2. Weerstand tegen verandering.

1. Weerstand tegen de manier van communiceren

Deze vorm van weerstand is een reactie op de manier van communiceren door de instructeur en is enigszins vergelijkbaar met het fight or flight-principe, dat we kennen vanuit stresstheorieën. In bovenstaand kader leest u de oorzaken voor deze weerstand.

Hoe herkent u dit type weerstand? Mensen laten hun weerstand merken door zowel verbaal als nonverbaal gedrag. Fronsen, wegkijken, schouders ophalen en /of de armen over elkaar slaan kunnen voorbeelden zijn van nonverbale uitingen. Verbaal zijn er vier vormen waaraan we deze vorm van weerstand bij mensen kunnen herkennen. Te weten: het argumenteren, het onderbreken, het ontkennen en het negeren. Het verbaal uiten van weerstand in de communicatie wordt ook wel weerstandtaal genoemd.

2. Weerstand tegen de verandering

Deze vorm van weerstand is gericht tegen verandering, waarbij iemand liever alles bij het oude laat: de status-quo. Waardoor wordt deze weerstand veroorzaakt? In onderstaand kader vindt u een overzicht van de oorzaken van deze weerstand. Mensen overwegen misschien wel om te veranderen, maar zullen dit niet snel doen wanneer de voordelen van de status-quo zwaarder wegen dan de voordelen/de noodzaak van verandering. Uitingen van weerstand tegen verandering noemen we status-quotaal. Dit kan op verschillende manieren worden geuit:

- Sporter benoemt de wens om alles bij het oude te laten: “Zo erg vind ik dat ‘buiten adem zijn’ niet, als ik gewoon wat minder hard de trap op loop heb ik er geen last van.”

- Sporter benoemt alleen de voordelen van behoud (status-quo) van de huidige situatie: “Deze week komt het fitness er niet van, ik heb een deadline op het werk en woensdag wil ik voetbal kijken en dat wil ik echt niet missen.”

Weerstand? Meeveren! Hoewel het verleidelijk kan zijn om te proberen de weerstand te doorbreken, levert het in de praktijk meestal alleen maar meer weerstand op. Vandaar dat deze strategie vanuit het MI-perspectief niet wenselijk is. In plaats van tegen de weerstand te vechten (door bijvoorbeeld argumenteren, adviseren, overtuigen of ongevraagd informatie geven), dient de instructeur ‘mee te veren met de sporter’ met als doel de weerstand te laten afnemen. De kans op gedragsverandering wordt hiermee vergroot.

Wat werkt dan wel?

Het is van belang alert te zijn op de aanwezigheid van weerstand én indien deze aanwezig is, te signaleren welke weerstand dit betreft: weerstand in de communicatie of weerstand tegen de verandering. Afgestemd op deze soorten zijn er verschillende manieren om op weerstand te reageren en deze te laten afnemen. Wanneer er sprake is van weerstandtaal is het van belang om terug te gaan naar het punt waar de sporter en u elkaar zijn kwijtgeraakt. Probeer uzelf in te leven in de situatie van de sporter en toon empathie voor zijn reactie.

Dit doet u voornamelijk door te luisteren en te reflecteren. Reflecteren is het onder woorden brengen van wat u als instructeur denkt dat de sporter bedoelt te zeggen. In feite benoemt de instructeur de ‘ondertitel’ van datgene wat iemand eigenlijk bedoelt te zeggen, ondanks dat

iemand mogelijk letterlijk iets anders zegt. Reflecteren of reflectief luisteren heeft als doel te checken of je de ander echt begrepen hebt en het heeft tevens tot gevolg dat de ander zich op een natuurlijke manier begrepen voelt. In het volgende artikel wordt nader ingegaan op reflecteren. Andere technieken die nog toegepast kunnen worden zijn: Verandering van focus, de aandacht van de sporter wegtrekken van datgene wat een struikelblok blijkt te zijn in het kader van de vooruitgang, benadrukken van eigen keuze en verantwoordelijkheid, herformuleren in andere context en Paradox: een schijnbare tegenstrijdigheid waarbij de instructeur pleit voor behoud van gedrag in plaats van vóór verandering.

Voor meer informatie: www.academiemg.nl of mail naar stijnvanmerendonk@academiemg.nl

Oorzaken voor weerstand in de communicatie

Er zijn vele redenen waarom mensen aarzelen om hun huidige gedrag op te geven, bijvoorbeeld:

• De onmiddellijke nadelen van sporten (zweten, buiten adem zijn) lijken groter dan de voordelen op de langere termijn (minder risico’s op hartklachten).

• Mensen hebben soms weinig hoop dat hun situatie kan verbeteren of dat verandering zal leiden tot verbetering.

• De huidige situatie van mensen op een bepaalde manier kan soms ook winst opleveren. “Zolang ik niet sport, hoef ik ook niet in zo’n vreemde groep met allemaal nieuwe mensen om mij heen.”

• Men kan zich ook bewust zijn van de nadelen van verandering. Aan verandering zitten ook risico’s. “Als ik besluit om weer te gaan sporten, heb ik veel minder tijd voor mijn gezin.”

• Verandering of iets nieuws proberen geeft ook een kans op falen. Dit kan weer het zelfvertrouwen en de eigenwaarde van mensen aantasten.

Oorzaken voor weerstand tegen verandering

motivational interviewing I health

body•LIFE 8I2013 I