Gedragsverandering, hoe pak je dat aan in de fitness?

In deze BodyLIFE alweer het laatste deel: de volhouden fase, een fase van conditioneren. We hebben eerder de eerste drie fasen van gedragsverandering van het transtheoretisch model (TTM) van Prochaska & Di Clemente, (1977). In het tweede artikel hebben we ingezoomd op fase vier: de actiefase.

Nu dus de laatste fase: mensen laten volhouden. Maar eerst weer even terugpakken, het TTM beschrijft de fasen die ook onze leden doorlopen om het nieuws sportgedrag eigen te maken. In het Engels heet het dan ook Stages of change (fasen van verandering).

Geconditioneerde wezens
Wij mensen zijn geconditioneerde wezens, ons verleden speelt ook in ons huidige gedrag een belangrijke rol, helaas vaak belemmerend. Gewoontegedrag zet zich niet alleen vast in onze hersenen (neuronetwerken), maar ook in ons emotionele lijf. Vaak dermate dat het onbewust gedrag wordt en we als de hondjes van Pavlov reageren op wat er in onze omgeving wordt aangeboden. Ons bewuster worden van wat we willen bereiken of veranderen en welke argumenten we gebruiken om die verandering niet door te zetten is vaak een eerste stap naar duurzame verandering van het geconditioneerde onderbewuste. Een interessant thema om als trainer achtzaam op te zijn en waar mogelijk te bespreken met deelnemers.

Dromer, realist of criticus
We willen wel vaak dingen veranderen en bereiken, maar onze criticus (die bekende ‘ja maar’) hakt er ook meteen in en beperkt onze wil. Die criticus heeft natuurlijk wel een functie, of ooit gehad, daarom is het altijd goed om ook onze dromer en later de realist in ons te raadplegen. Mensen die in de criticusmodus blijven hangen, haken altijd het eerst af. Om ons gedrag duurzaam te veranderen is het cruciaal om onze dromer ruimte te geven en onze criticus even ten ruste te leggen. De dromer aanspreken maakt de creatieve geest in ons vrij, in de plaats van de onderbewuste automatisch piloot. Neem de theorie van dromer, realist en criticus gerust mee in de intake, bij het stellen van de doelen.



Zaadje ontkiemen
Een duidelijk doel bepalen en helder voor ogen hebben is een belangrijke stap naar verandering, maar slechts een kleine eerste stap. Zonder voeding gaat er niks gebeuren, dan blijft het een niet ontkiemt zaadje en verandert er niks aan onze geprogrammeerde neuronetwerken in ons brein. Onze reptielen- en zoogdieren breinen zorgen er ook samen met ons ‘oude’ onderbewuste voor, dat we snel weer op onze automatisch piloot over gaan. De omgeving blijft daarbij triggeren naar oud gedrag (cognitieve gedragstherapie model). Het is nu dus zaak om dat zaadje tot ontkiemen te ontwikkelen en onze doelstelling tot leven te brengen, daar begint het conditioneringsproces. Weet dus na het stellen van de doelstelling, dat er een plan moet komen voor dit proces, om succes meer te waarborgen.

Waarom doen ze dat nou niet?
Wij, fanatieke sporter en mensen met passie voor fitness, denken vaak: ”We hebben toch afgesproken hoeveel ze zou gaan sporten en bewegen, waarom doen ze dat nu niet gewoon? Ze moeten wel willen, anders houdt het op”. Toch begint het hier eigenlijk pas voor ons. Een duidelijk doel stellen is voor de meesten nog wel te doen, zeker als ze door ons fanatiekelingen gemotiveerd worden. Op dat moment is de drive en motivatie hoog en wil men ook wel, toch ligt hier al een belangrijkste probleem op de loer.

Als mensen doelen stellen, waarvan ze zelf enigszins twijfelen of ze dat voor elkaar zullen krijgen, dan is de kans op uitval enorm. Het is dus aan ons om bij het stellen van het doel, goed af te tasten, of men, vanuit de eigen, puur eerlijke motivatie, alle leefstijl, thuis en werk situaties meegenomen, de lat niet te hoog legt. Beter afspreken, één keer per week trainen, en dan af en toe succes behalen door een keer extra te trainen, dan de lat op twee keer per week leggen en balen dat de doelstelling niet is bereikt als men een keer afhaakt.

Van doel naar uitvoering
Als we weten wat we willen bereiken, dan is nu de vraag hoe we dat gaan en blijven bereiken. Het zaadje is gepland, nu laten bloeien. Dat betekent dagelijks aandacht geven, anders neemt onze automatisch piloot het weer over. En omdat het nieuwe gedrag nog niet geconditioneerd is, moeten we er echt extra aandacht aan geven, want voor je het weet wordt het gewoonweg vergeten. Om de sportroutine erin te houden is vaak de sporttas klaar zetten al reminder genoeg, maar samen met iemand anders afspreken is misschien wel de succes formule nummer één. Met andere woorden, plan de conditioneringsfase met de deelnemer.

In een conditioneringsplan, wat we eventueel samen met de klant op kunnen stellen, is het dus zaak dagelijkse triggers te installeren, die bijdragen aan het blijven versterken van de intrinsieke motivatie. In de eerste weken zijn er meestal wat meer triggers nodig, dan na een week of vier tot zes, dan begint het de nieuwe routine te worden. Onszelf conditioneren naar het nieuwe gewenste gedrag kan met lezen, leren, sociaal netwerk, herinneren/ankertjes en een back-upplan.

Vrije keuze behouden of weer verkrijgen in overtuigingen
Marisa Peer, een van de top psychologen en gedragscoaches van de wereld benoemt: “We krijgen in ons leven overtuigingen aangereikt en gaan dan over op de overtuigingen leven, dus we worden op een bepaald moment onze overtuigingen. Persoonlijke ontwikkeling is de vrije keuze behouden welke overtuigingen bij ons passen, en die we dus behouden, en welke niet bij ons passen, en die we dan dus los mogen laten.” Onze ‘Ja maar’ komt helaas vrij snel om de hoek kijken en het is zaak hier eerst bewust van te worden, alvorens we ze aan kunnen pakken en om kunnen buigen naar ‘daar ga ik voor’. Denk er niet te licht over, zoals gezegd, de automatisch piloot is vele malen sterker dan wij vaak denken. Succes met begeleiding naar een duurzaam gezondere leefstijl!

Wil je meer kenner of specialist worden in gedragsverandering, denk dan eens na over deelname aan de Leefstijlcoach opleiding van EFAA, zie www.efaa.nl, of vraag naar het ‘Coach dossier’ via info@efaa.nl.