Hoe stress je brein letterlijk doet krimpen

Stress veroorzaakt niet alleen angst- en stemmingsstoornissen, het verkleint je brein ook. Chronische stress vergroot niet alleen het risico op lichamelijke ziektes en mentale aandoeningen als depressie, het zou ook letterlijk je brein verkleinen. Dat blijkt uit studies aan de Universiteit van Berkeley (Californië) en Yale. Gelukkig zijn er ook manieren om het verlies aan hersenmassa tegen te gaan. Onder andere sporten zou de hersenmassa in positieve zin stimuleren.


Bij stress treden er een aantal fysiologische processen in werking die ons lichaam moeten voorbereiden om te vechten of vluchten
Thomas Janssens, postdoctoraal onderzoeker KUL

Stress is in feite niet meer dan een biologische reactie op een potentieel gevaarlijke situatie. “Vanaf het moment we een gebeurtenis als bedreigend inschatten, gaat ons zenuwstelsel het lichaam automatisch voorbereiden op ‘vechten of vluchten'”, zegt Thomas Janssens, postdoctoraal onderzoeker aan de KU Leuven. “In een eerste fase zullen onze bijnieren adrenaline aanmaken: spieren spannen zich aan, onze hartslag versnelt en de bloeddruk stijgt.

“Als de situatie oncontroleerbaar en bedreigend blijft, zal na enkele minuten ook een tweede systeem in werking treden: onze bijnierschors zal cortisol gaan aanmaken. Dat stresshormoon zorgt er onder meer voor dat we emotionele ervaringen beter onthouden.” Onder invloed van die fysiologische processen, verandert langdurige stress ook de structuur van onze hersenen.

Te veel witte hersenstof
Hoe dat proces neurologisch precies in zijn werk gaat, brachten Daniela Kaufer, professor in de Biologie aan de Universiteit van Berkeley, en haar collega’s in kaart. “In de hersenen kunnen we grosso modo twee soorten cellen onderscheiden”, zegt Kaufer. Enerzijds is er de grijze hersenstof: de cellen en neuronen die informatie verwerken en opslaan. Anderzijds is er een witte hersenstof. “Dat zijn de zenuwcellen en vezels die zorgen voor de vlotte overdracht van elektronische signalen tussen de hersencellen.”

Een teveel aan witte hersenstof versnelt de overgang van prikkels tussen bepaalde delen van de hersenen
Daniela Kaufer, professor in de biologie

Uit het onderzoek van Kaufer blijkt dat chronische stress de ontwikkeling van witte hersenstof stimuleert, terwijl het de productie van grijze hersenstof afremt. Daardoor ontstaat er in bepaalde delen van de hersenen – met name in de hippocampus – het gebied dat onze emoties en ons geheugen reguleert – een overvloed aan de witte signaalstof. “Die overvloed verstoort er de communicatie en de timing van informatieoverdracht tussen hersencellen.”

Verlies aan hersenmassa
Wanneer de massa in de prefrontale cortex afneemt, zullen mensen hun angstresponsen op stresssituaties minder goed onder controle kunnen houden
Thomas Janssens, postdoctoraal onderzoeker KU Leuven

Uit een onderzoek aan de universiteit van Yale blijkt dan weer dat chronische stress leidt tot een verlies aan synaptische functies. Synapsen zijn de plaatsen waar de overdracht van elektronische signalen tussen verschillende hersencellen normaalgezien plaatsvindt. Dat zou op zijn beurt dan weer leiden tot een verlies aan grijze massa in de prefrontale cortex, het gebied dat cognitieve en emotionele functies als het nemen van beslissingen, plannen, sociaal gedrag en impulsbeheersing regelt.

“Omdat de prefrontale cortex onze cognitieve functies reguleert, heeft die normaalgezien een dempend effect op die delen in de hersenen die onze emotionele responsen aansturen. Ook op het deel dat in geval van stress moet inschatten of een situatie al dan niet bedreigend is” zegt Thomas Janssens. Wanneer de massa in de prefrontale cortex afneemt, zal dus ook de angstrespons bij stress minder goed onder controle kunnen worden gehouden.

Verhoogde angstrespons
De hersenen van mensen die lange tijd onder grote stress hebben gestaan, zullen na verloop van tijd een overgevoeligheid voor stressors ontwikkelen
Thomas Janssens, postdoctoraal onderzoeker KU Leuven

De combinatie van het verlies aan grijze massa en een teveel aan witte hersenstof, kan zeer schadelijk zijn voor ons verstandelijk en emotioneel systeem en kan zelfst angst- en stemmingsstoornissen in de hand werken. “Je kan je voorstellen dat wanneer de verbinding tussen je emotieregulerend systeem en het geheugen aanzienlijk verbetert, je angstresponsen ook veel sneller en hevigerzullen zijn”, zegt Kaufer. “Dat is bijvoorbeeld wat we zien gebeuren bij mensen met een posttraumatische stressstoornis.”

“In feite komt het allemaal neer op een soort van sensitisatie”, zegt Janssens. “De hersenen van mensen die lange tijd onder grote stress hebben gestaan, zullen na verloop van tijd een overgevoeligheidvoor stressors ontwikkelen. Daardoor lokken ook kleine prikkels, enorm hevige stress- en angstreacties uit.”

Omdat chronische stress ook de grijze massa in de prefrontale cortex blijkt te verkleinen, kan het bovendien een negatieve invloed hebben ons geheugen en op de manier waarop we dingen aanleren.

Overgevoeligheid tegengaan
Gelukkig blijken er ook manieren om de overgevoeligheid van de hersenen voor stressprikels opnieuw tegen te gaan. Een onderzoek aan de universiteit van Harvard toonde aan dat met name mindfulness een erg effectieve methode zou zijn om het verlies aan hersenfuncties door stress te bestrijden. Deelnemers die gedurende acht weken 27 minuten per dag aan mindfulness deden, vertoonden een toename van de grijze materie in de hippocampus en een afname van neuronen in het deel dat het meest actief is tijdens angst en stress.

Ook activiteiten als wandelen of sporten zouden de activiteit in de hippocampus verhogen en de hersenmassa stimuleren.

(Bron:demorgen.be)

Dit artikel is een ingezonden bericht en valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.